Doğu’da Matbu Yayınların Tarihi

Prof.Dr. Almaz Yazberdiyev'in adı, Orta Asya ve İran'da eski ve erken Orta Çağda kitabın ortaya çıkışı ve gelişimi üzerine çalışma yapan araştırmacılar arasında ilk sırada yer almaktadır. İlk kez onun tarafından Orta Asya ve İran'da kitabın ortaya çıkışı, gelişim evreleri, kısaca kitap kültürü bilimsel olarak irdelenmiş; Hahamenişiler, Partlar ve Sasaniler dönemi kitabın ve kitapçılığın tarihi enine boyuna tartışılmıştır. Yine ilk kez Orta Asya devletlerinde ve özellikle de Türklerde kitap (bitik) kültürünün öğrenilmesi şerefi ona aittir. Bağlı bulunduğu Türkmen kimliğini en iyi araştırmacı sıfatıyla temsil eden A. Yazberdiyev'in en önemli ilgi alanı Türkmen Matbu Eserlerinin tarihidir. Bu alanda o, Orta Asya'da, özellikle de Türkmenlerde matbu kitaplarının ortaya çıkış ve gelişim sürecini irdeleyerek Türkmen matbu eserlerinin tam bir katalogunu hazırlamıştır. Onun tarafından hazırlanan katalogda 1802-1917 yılları arasında basılmış toplam 1289 kitap kaydedilmiştir. Almaz Yazberdiyev 1939 yılında Türkmenistan'da doğmuştur. İlk, orta ve lise eğitimini burada tamamladıktan sonra Aşkabat Kültür - Eğitim Enstitüsünde yüksek eğitime başlamış, 1959 yılında şimdiki Moskova Devlet Uygarlık Enstitüsünde eski adıyla ise Moskova Devlet Kütüphanecilik Enstitüsünde eğitimini sürdürmüştür. Müellif, 1964 yılında buradaki eğitimini tamamlamasının ardından Türkmenistan Bilimler Akademisi'nin Merkez Kütüphanesine "Baş Bibliyograf görevlisi olarak atanmıştır. Ciddi ve titiz çalışmalarıyla atandığı görevinde hızla yükselen A. Yazberdiyev bir yıl sonra kütüphanenin Bilimsel Kaynaklar Şubesi başkanlığına, 1967 yılında Merkez Kütüphanesi Bilimsel Çalışmalar başkan yardımcılığına, Ekim 1973 yılında ise kütüphane müdürlüğüne yükselmiştir. O tarihten günümüze A. Yazberdiyev'in adı Türkmenistan Bilimler Akademisi Merkez Kütüphanesinin adıyla özdeşleşmiş ve hala görevinin başında bulunmaktadır. Almaz Yazberdiyev'in adı, bürokratik çalışmalarda gösterdiği basanlar yanında bilimsel alanda yaptığı birbirinden değerli eserlere imza atmasıyla daha da ünlenmiştir. Zira, kendisi Eski Sovyet döneminde Türkmen ve Orta Asya tarihçiliğinde kitap tarihi ve kitapçılık alanında ilk ve en büyük uzman olarak tanınmaktadır. Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle bu alandaki çalışmalarıyla ünü dünyaca pekişmiştir. Kendi konusunda sıradan bir araştırmacı olarak kalmamış birçok bilimsel tespitte bulunarak öğrenilmesi önem teşkil eden konuların ortaya çıkarılmasına da öncülük etmiştir. İlk kez onun tarafından Orta Asya'da basılan ilk taş basma eser olan, 1874 yılında Hive Köşkünde basılan Munis Divanı'nın neşir tarihi doğru tespit edilerek açıklığa kavuşturulmuştur. Divan Hiveli tarihçi ve şair Şir Muhammed Munis tarafından yazılmıştır.